Su Bazlı Söndürme Sistemleri
Yangına müdahele sistemlerinin temelini teşkil eder, ayrıca çeşitli uygulamalarla yangının yayılımını engellemede veya soğutma işlevi görerek yangının başlamasına engel olan sistemlerde de kullanılır.
Sprinkler tesisatları:
Spirinkler sistemlerinden birçok yangın türü için en ideal olan söndürme maddesi su kullanılır. Yangın üzerine sprinklerden atılan su ile yangının ısısı absorbe edilir. Ayrıca su uygulanan bölge ıslanarak tekrardan tutuşma ve yangının komşu mekanlara sıçraması önlenir.
Temelde spinkler tesisatları güvenilir bi basınçlı su kaynağından beslenen bir seri borulama ve bu boruların sprinkler adı verilen su atım armatürleri ile sonlanmasından oluşur. Sprinkler atım karakteristikleri, debi geçirgenlik değerleri, aktive olma türleri ve aktive olma sıcaklıkları bakımından birçok alt dala ayrılırlar.
Hangi tip sistemin hangi tür yangınlarda kullanılacağını ve sistemin entegrasyonunu yangın mühendisleri tasarlar ve projelendirir.
Genelde sprinklerin bir alarm vanası seti veya su akış anahtarı üzerinden izlenir. Sprinler su boşaltmaya başladığında bu alarm sistemlerinden alınan sinyaller binanın yangın ihbar sistemini tetiklemekte, itfaiye ye haber vermekte, ek su kaynaklarını devreye sokmakta, daha önceden belirlenen elektrikli ve mekanik sistemlerin kapatılmasında, yangın kapı ve damperlerin kapatılmasında, işletmedeki kimi proseslerin ertelenmesinde kullanılır.
Islak borulu sprinkler tesisatı
Islak borulu sprinkler tesisatı en çok bilinen ve kullanılan sprinkler sistemidir. Bu tip tesisatlarda borulamada her an su bulunur ve sprinklerin aktive olması ile birlikte hemen su boşalımı gerçeklerşir.
Avantajları:
Basit ve güvenilirdir, düşük maliyetli ve bakımı kolaydır, kolay modifiye edilir, yangın sonrası tekrar devreye alması kolaydır.
Dezavantajları:
Borulamada ani hasar olduğu takdirde devamlı ve yoğun su akışı işletmede su hasarına sebep olabilir. Donma tehlikesi olan bölgelerde kullanılması uygun değildir.
Kuru borulu sprinkler tesisatı
Kuru alarm vanaları sprinkler sistemi borulamasında alarm vanası sonrasında basınçlı hava veya nitrojen gazı bulundurur. Sprinklerin aktive olmasından sonra sprinklerden boşalan hava borulamadaki basıncı düşürür ve bu düşüş mekanik olarak kuru alarm vanasını açar, kuru alarm vanası altındaki basınçlı su sisteme basılır ve sprinkler üzerinden yangın çıkan bölgeye boşalır.
Avantajları:
Donma tehlikesi bulunan bölgelerde kullanılabilir.
Dezavantajları:
Islak alarm vanasına göre daha karmaşık bir sistemdir, kurulumu ve bakımı daha pahalıdır, tasarım özgürlüğü sınırlıdır, yangına daha geç müdahele eder, borulama korozyona daha açıktır.
Ön tepkimeli (Preactıon) sprinkler tesisatı
Ön tepkimeli sprinkler sistemleride aynı kuru alarm vanalı sistemler gibi sprinkler borulamasında sadece hava bulundurur. Kuru alarm vanasından farkı ise alarm vana setinin aktivasyonu mekanik yolla değil elektiriksel yolla olmaktadır. Sistem yangın bölgesindeki yangın dedektörlerinden aldığı sinyal üzerine tesisat su basar, sprinklerin açılması sonrasında su yangın bölgesine boşaltılır.
Bu sistemler kendi içerisinde çalışma tetiklenme prensipleri bakımından bir çok alt dala ayrılırlar, en çok kullanılan ve bilinen alt sistemlerden biri de çift kitlemeli ön tepkimeli sprinkler sistemidir. Bu sistemlerde borulama basınçlı hava ile doludur alarm vanasının açılması için borulamadaki basıncın düşmüş olması aynı zamanda da yangın dedektörlerinden alarm sinyali alınmış olması gerekir, ancak o zaman sisteme su basılır, sprinklerin aktive olmasından sonra ise yangın bölgesine su boşalır.
Avantajları:
Su zararının yüksek olabileceği bölgelerde (arşiv, bilgi işlem odası, vs) kaza ile su boşalmaması için çok güvenilirdir.
Dezavantajları:
Yüksek yatırım ve bakım maliyetleri karmaşık bir sistem olduğu için düzenli ve test bakım gerektirir, yangın anında her parçanın çalışacağından emin olmak gerekir. Tasarım özgürlüğü sınırlıdır, modifikasyonu zordur.
Baskın sprinkler tesisatı (Deluge)
Ön tepkimeli sistemler içerisinde bulunan baskın vana sisteminin kullanıldığı hızlı yayılan yangınla mücadeleye uygun sprinkler sistemidir. Elektriksel olarak aldığı tetikleme sonucunda sprinkler tesisatına basınçlı suyu gönderir su açık uçlu sprinklerden bir anda bölgeye tümü ile boşaltılır.
Endüstriyel tesislerde, uçak hangarlarında, kimyasal depolarında, yüksek tehlike taşıyan yerlerde kullanım alanı bulur. Yangın yayılım hızı yüksek olan bölgelerde kullanımı uygundur, tasarım özgürlüğü sınırlıdır.
Aç kapa sprinkler sistemleri
Başka bir ön tepkimeli sprinkler sistemi türevidir. Bu sistem ön tepkimeli sistemden farklı olarak yangının söndürüldüğünü ısı dedektörleri veya alev dedektörleri vasıtası ile algılar ve suyu keser, detektörlerden tekrar alarm alırsa sistemi açar. Suyun kısıtlı olduğu hızlı yangın tehlikesi olan bölgelerde kullanılır.
Su topları(monitörleri), Yangın hidrantları, Yangın dolapları
Yangına manuel müdahalede bulunmak için kullanılan ekipmanlardır. Yangında il müdahale de kullanılabilecekleri gibi ilerleyen aşamalarda da soğutma ve söndürme amaçlı kullanılabilirler.
Su perdeleri
Yapısal yangın kompartmantasyonunun yapılamadığı bölgelerde kullanılır, kaçış yollarının güvenliğinin sağlanması ve kimi yerlerde kimyasal yehlikeli gazların yayılımını önlemek amaçlı kullanılır. Özel atımlı nozuller sayesinde yangının bir bölgeden diğer bölgeye geçmesi önlenir.
Sprey nozuller
Yangının çıkmasını engelleme amaçlı ve söndürme amaçlı kullanılabilirler, özel atım karakteristiğine sahip su püskürtme armatürleridir. Sıklıkla yer üstü yakıt tanklarının otomatik soğutma sistemlerinde kullanılırlar.
Su sisi
Su sisi geniş kullanım alanı, verimli çalışması ve toksit etkisi olmaması sebebi ile tercih edilmektedir. Baskın sprinkler sistemine benzerler fakat su spreyi yerine pulvarize su püskürtürler. Pulvarize olmuş su damlacıkları yangının ısısını soğutur ve kütlesi ile oksijeni yangın bölgesinden uzaklaştırır. Kısa uygulama süreleri ile minimum seviyede su kullanır ve uygulandığı bölgede su hasarına sebep olmaz.
Yangından korunum sistemi, içeriğide kablolama, borulama saha ekipmanları ve kontrol elemanları bulunan dumanı veya yangını bertaraf etmekte kullanılan düzenek demektir. Yangından korunum sistemlerinin genelde iki amacı vardır; can güvenliğini ve mal güvenliğini temin etmek, bunların yanında kimi işletmelerde işletmenin işleyişini aksatmamak da tasarımda dikkat edilmesi gereken ana unsurlardan biridir.
• Sprinkler tesisatlarının birçok durumda, tasarım değerlerinin çok altında sayıda açılarak yangını kontrol altına aldığı görülmüştür. Çoğu yangın durumunda yangın başladıktan 30 saniye ile 4 dakika arasında ısının sprinkleri aktive edecek düzeye ulaşmasının ardından ilk sprinkler devreye girer ve 2-3 sprinkler ile yangını kontrol altına alır, bu durum hızlı büyüyen yangın türlerinde gözlenmemiştir. Yanıcı sıvı saçılması sonucu çıkan yangınlarda, sprinkler tesisatının genelde 12 sprinklere kadar aktive olduğu gözlenmiştir.
Geleneksek Yangından Korunum Sistemleri
Yangın pompaları, Yangın suyu hidrant sistemi, Yangın dolapları, Portatif yangın söndürücüler
Yangın pompaları ve yangın suyu tankları yangından korunum sistemleri içerisinde yangına müdahale bakımından en önemli ve ilk adımı oluşturmaktadırlar, ne kadar iyi tasarlanırsa tasarlansın ne kadar iyi bakımı yapılırsa yapılsın yeterli basınçta ve miktarda su ile beslenemeyen sulu söndürme sistemleri yangına karşı yetersiz kalırlar.
Yangın dolapları ve portatif yangın söndürücüler yangına ilk müdahale için hayati önem arz ederler yangına başlangıç aşamasında müdahale edilebilmesi çoğu durumda yangının söndürülmesi ile sonuçlanır. Portatif yangın söndürücü tipleri seçilirken bölgenin özellikleri ve olası yangının tipinin belirlenmesi önem arz eder.